AHK debelux vroeg aan de Duitse ambassadeur in Brussel, Martin Kotthaus, hoe de 30ste verjaardag van de Duitse hereniging gevierd zal worden en wat in Europa kan worden geleerd uit deze huidige situatie?
Op 3 oktober viert Duitsland zijn 30ste verjaardag van de hereniging in 1990. Onder gewone omstandigheden zou deze een aanleiding zijn voor een groot feest, vooral in de hoofdstad van België en Europa. Bovenal omdat Duitsland momenteel het EU-voorzitterschap inneemt en Europa vandaag niet verenigd zou zijn zonder de val van de Berlijnse muur en het Ijzeren Gordijn. Maar Covid-19 zet streep door de rekening voor deze plannen. AHK debelux vroeg aan de Duitse ambassadeur in Brussel, Martin Kotthaus, hoe het jubileum nog steeds betekenis krijgt bij het publiek en wat in Europa kan worden geleerd uit deze huidige situatie.
Meneer de ambassadeur, de 30ste verjaardag van de Duitse eenheid staat voor ongelukkige samenloop van omstandigheden. Zijn er plannen om 3 oktober ook in België te vieren?
Natuurlijk kunnen we de 30ste verjaardag van de hereniging niet zomaar voorbij laten gaan. Maar net zo moeten we in België anders vieren, zoals overal ter wereld: kleiner, met meer afstand en ook heel digitaal. Dankzij de samenwerking met de Stad Brussel zal de Grote Markt van Brussel op de avond van 3 oktober schitteren in de Europese en Duitse kleuren en zullen er kleurrijke projecties zijn op het Stadhuis met muzikale begeleiding. Niet ver daar vandaan draagt Manneken Pis een pak in de Duitse kleuren zwart, rood en goud, dat doet denken aan de hereniging.
Het Goethe-Instituut zal ook de “Verdwijnende Muur” op de Grote Markt plaatsen. Citaten uit de Europese hoge- of popcultuur zullen gegraveerd worden op meer dan 6000 houten blokken die tijdens een Europese wedstrijd in de winter werden verzameld. Deze worden in het plexiglas frame van de muur gestoken en vormen zo een spectaculaire sculptuur. Het publiek kan de houten blokken eruit halen en heeft ook de mogelijkheid om een favoriet gezegde mee te nemen. Dus de muur verdwijnt geleidelijk zoals de Berlijnse muur toen. De muur werd op 30 augustus onthuld in Danzig en maakt eerst een stop in België namelijk Antwerpen, Brussel en Namen vooraleer hij verder doorreist naar in totaal 17 verschillende landen in Europa.
Ik nodig u van harte uit om een kijkje te nemen naar de diverse bijdragen die wij aanbieden en plaatsen op ons digitale aanbod zoals Facebook en Twitter ter gelegenheid van deze bijzondere dag.
Kan de dag van de eenheid die nu onder het Duitse EU-voorzitterschap valt ook een thema tot nadenken aanzetten voor Europa?
De Duitse eenheid was niet alleen de hereniging van Berlijn en Duitsland. Het was ook de Europese eenheid die werd hersteld. De val van de Berlijnse muur luidde het einde in van de scheiding tussen Oost en West. Zonder onze partners en buren aan beide zijden van het IJzeren Gordijn zou Duitse eenheid nooit mogelijk zijn geweest. Hiervoor zijn we tot op de dag van vandaag dankbaar. Na de opstanden in Berlijn in 1953, Hongarije in 1956 en de Praagse Lente in 1968 hebben vooral Polen sinds de jaren tachtig het bestaande systeem in twijfel getrokken van de Solidarność-beweging rond Lech Walesa. In de voormalige Sovjet-Unie was Michail Gorbatsjov doorslaggevend,de Russische woorden van Glasnost en Perestrojka zijn nog steeds aanwezig.
Aan de ene kant waren het onze buren in het oosten die al delen van de 'muur' hadden doorbroken zoals bij de PAN-Europese Picknick aan de Oostenrijks-Hongaarse grens, de bezetting van de ambassades in Praag en Boedapest enzovoort. Aan de andere kant zou hereniging ondenkbaar zijn zonder de toestemming van de westerse buren namelijk president George Bush Sr. in de VS evenzo president François Mitterand in Frankrijk en premier Maggie Thatcher in Groot-Brittannië. Zo gezien is de 30ste verjaardag van de Duitse eenheid ook een verjaardag van Europese eenheid, van internationaal verstandiging.
In Duitsland pleiten bedrijfsvertegenwoordigers voor een Europese aanpak van reisbeperkingen en risicozones. Worden hiervoor inspanningen geleverd op diplomatiek niveau tussen buurlanden?
Elke dag is er communicatie tussen België en Duitsland. Bij het begin van de coronapandemie gingen sommige dingen zeker niet optimaal, maar na twee tot drie weken realiseerden we ons allemaal dat het absoluut noodzakelijk is om samen te werken om de pandemie het hoofd te bieden. Als buren coördineren we op federaal en regionaal overheidsniveau. Dit werkt goed in de Duits-Belgische relatie. Vooral Oost-België is sterk betrokken bij het thema grensverkeer.
Op EU-niveau bekleedt Duitsland momenteel het voorzitterschap van de Raad. Als gevolg hiervan zijn we sterk betrokken bij de kwestie van betere coördinatie tussen de lidstaten en zijn we ook zeer sterk geïnteresseerd in een gemeenschappelijke Europese aanpak. De uitdaging blijft echter dat het gezondheidsbeleid nooit is gecommunautariseerd. Daarnaast zijn er in alle landen nationale en lokale kenmerken die niet altijd internationaal harmoniseren. Nu moeten de lidstaten probereren zich beter te coördineren en een overeenstemming bereiken over een kader. De pandemie is overal en niet beperkt tot individuele landen en Europa leeft van zijn open grenzen, de vrije uitwisseling van goederen, diensten en het vrije verkeer van werknemers.
Welke negatieve of positieve gevolgen van deze crisis ziet u voor de Duits-Belgische betrekkingen?
Nu, na een lange tijd, zijn we allemaal het belang van open grenzen echt gaan inzien. De coronacrisis heeft ons laten beseffen hoe belangrijk Europa en open grenzen zijn voor de mensen, hoe belangrijk het is om vrij te kunnen bewegen, te werken, naar school te gaan, maar ook voor Restaurants of concerts enzovoort. In de Benelux en in het aangrenzende grensgebied in Duitsland leven mensen dagelijks dicht bij elkaar. Lokaal openbaar vervoer gaat verder dan de landsgrenzen en in sommige gevallen hoor je hier en aan deze kant van de grens zelfs dezelfde reclameboodschappen. Tijdens deze crisis hebben we gemerkt hoe grenzen weer beleefd, gevoeld en doorbroken kunnen worden. Wat velen als vanzelfsprekend beschouwden werd plotseling weer moeilijk. In de Duits-Belgische betrekkingen hebben we volgens mij gezien hoe belangrijk coördinatie is. Hierdoor komen we vaker overeen met elkaar onder andere in telefonische gesprekken.
Hoe beleeft u de contact- en reisbeperkingen tijdens uw werkervaring als ambassadeur?
Ach, dat is soms een beetje jammer. Ik vind het geweldig om mensen in België te ontmoeten, steden en dorpen te bezoeken, bedrijven en cultuur te leren kennen en ervaren en zowel mee te helpen om netwerken te creëren. Een belangrijke taak van een bilaterale ambassadeur is het ontmoeten van mensen en dit doe ik met enthousiasme. Nu is alles ingewikkelder geworden. Ik wil het niet eens hebben over grote recepties en culturele evenementen. Het werk is veranderd. We proberen echter een aantal dingen voort te zetten of te vervangen. Zo vierden we in juli bij de start van het EU-voorzitterschap de 250ste verjaardag van Ludwig van Beethoven met kleine pianoconcerten op zes verschillende plaatsen in Brussel onderandere in ziekenhuizen of openbare plaatsen. Beethoven onderweg, om zo te zeggen. Ook conferenties, concerten en lezingen vonden digitaal plaats.
Denkt u dat het gebruik van digitale communicatie in de toekomst een belangrijke rol gaat spelen in de diplomatie?
De crisis heeft de trends die eerder reeds bestonden versneld. Diplomatie is de laatste jaren al meer digitaal geworden, met name de servicegebieden van de ambassades maar ook mobiel werken. We hebben al videoconferenties gehad maar deze vonden in mindere mate plaats en zeker niet als de deelnemers in dezelfde stad waren. De Europese bilaterale ambassadeurs in Brussel bijvoorbeeld ontmoeten elkaar nu niet meer in een hal maar op het scherm. In ons ambassadegebouw te Brussel die we delen met de permanente vertegenwoordiging bij de EU, hebben we momenteel bijna een dozijn videoconferentieruimtes in bedrijf.
Digitale communicatie kan internationale conferenties gemakkelijker maken, niemand hoeft meer vanuit verre streken overheen te vliegen enzovoort. Maar het is ook duidelijk geworden dat videogesprekken geen vervanging kunnen zijn voor face-to-face meetings. Ik weet dat het vooral voor ambassadeurs die tijdens de crisis in België zijn aangekomen moeilijker is om een vertrouwensband te creëren met contactpersonen aangezien ze hen enkel via video kunnen leren kennen.
Welke invloed heeft Covid-19 dit moment op het werk van de gehele ambassade in Brussel?
Op het hoogtepunt van de pandemie splitsten we de ambassade op in twee teams, één deel bleef in homeoffice en het andere op kantoor. Op deze manier konden we ervoor zorgen dat de ambassade operationeel zou blijven, zelfs als een collega besmet zou raken en de leden van dit team in quarantaine moesten. Gelukkig is dit niet gebeurd. We moesten tijdens de lockdown de juridische en consulaire afdelingen een paar weken sluiten om te voldoen aan de lokale veiligheidsvoorschriften om de pandemie te beheersen. De afdeling kon de burgers deels digitaal helpen en toen we weer open konden hebben de collega's de achterstand heel snel ingehaald.
Het merendeel van de werknemers is nu weer aan het werk, maar thuiswerken wordt waar mogelijk nog steeds sterk aanbevolen. Technisch gezien hebben bijna alle medewerkers de mogelijkheid om vanuit huis te werken.
We zijn gewend geraakt om afstand te houden en werken met technische hulpmiddelen, maar sociaal en persoonlijk contact blijft belangrijk. Dit is niet vervangbaar, zo zitten we mensen niet in elkaar.
Welke boodschap heeft u aan de inwoners van België en Duitsland in de coronacrisis?
In zekere zin hebben deze pandemie en de val van de Berlijnse muur één ding gemeen: het hangt van elk individu af. 31 jaar geleden waren het de mensen die de muur neerhaalden. Het was ook de beslissing van individuen dat deze niet op een bloederige manier gebeurde. En nu hangt het van elk individu af. Iedereen kan bijdragen om het virus te stoppen. De verplichtingen tot beperking van het virus zijn niet zo ernstig dat er niet aan kan worden voldaan. Ieder maakt het verschil. Iedereen moet verantwoordelijkheid tonen voor het welzijn van de gemeenschap. En een tweede les: onze productie- en handelsroutes, ja, onze economie moet weerbaar worden, moet veerkrachtiger worden. Daar moet ook aan gewerkt worden.Samen.
Dank u, meneer de ambassadeur Kotthaus voor uw gesprek.